Postoje brojni simptomi i znakovi koji ukazuju da pacijent ima inzulinsku rezistenciju. Nabrojat ću samo one koji su najčešći i koji mi u mojoj ordinaciji sugeriraju da je potrebno uraditi laboratorijske pretrage kako bismo dokazali ili isključili ovu dijagnozu.
Simptomi i znaci koji mogu ukazati na postojanje poremećaja inzulinska rezistencija
Pretilost, indeks tjelesne mase ( BMI) veći od 25. Ovo nije najpouzdaniji i apsolutan pokazatelj poremećaja jer i mršave osobe mogu imati poremećaj inzulinska rezistencija.
Podjela pretilosti prema indeksu tjelesne mase (body mass index BMI ) se izračunava u kilogramima podijeljena s visinom u metrima na kvadrat (TTkg/Vm²). BMI je mjera koja se najčešće upotrebljava za određivanje stupnja uhranjenosti tj.debljine: BMI 18,5-24,9 kg/m² = normalno
- BMI 25-29,9 kg/m² = prekomjerna tjelesna masa – pretili (overweight)
- BMI 30,0-34,9 kg/m² = debljina I. kategorije (obesity)
- BMI 35,0-39.9 kg/m2 = debljina II. kategorije
- BMI viši od 40 kg/m2 = debljina III kategorije
Danas je poznato da visceralna debljina pouzdanije označava adipozitet i jedan je od glavnih kriterija za postavljanje dijagnoze metaboličkog sindroma. U abdominalnom tipu debljine, nazivanom još i visceralnim odnosno androidnim tipom kod kojeg se masno tkivo nakuplja u obliku jabuke, masno se tkivo gomila u području trbušne maramice i trbušnih organa.
Uz mjerenje BMI preporučuje se i mjerenje odnosa obima struk/kukovi – WHR (waist hip ratio) ili samo mjerenjem obima struka.
Obim struka žene:
>80 cm = povećanje
>88 cm = značajno povećanje
Obim struka muškarci:
94 cm = povećanje
>102 cm = značajno povećanje
Problem metaboličkog sindroma sve se više javlja među odraslom i starijom populacijom, a najviše zabrinjava što je zastupljen sve više i među djecom i mladima. Loša prehrana bogata rafiniranim šećerom i bijelim brašnom uz manjak fizičke aktivnosti dovela je do sve većeg broja djece koja su pretila. Računa se da 24% odrasle američke populacije boluje od metaboličkog sindroma, iznad 60. godine starosti više od 43%, a u djece se javlja u 4-5% slučajeva.
Još neki simptomi koji mogu upućivati na stanje inzulinske rezistencije su sljedeći:
- Zaboravnost, depresija, bezvoljnost
- Stalna želja za unosom slatkiša i nakon obroka – ovo se događa zbog naglih skokova inzulina u krvi gdje dolazi do začaranog kruga kada bi pacijent imao potrebu da svakih 2 sata nešto jede.
- Nagli pad šećera – koji se događa jer je previše inzulina cirkulira u krvi
- Otežano mršavljenje, bez obzira na korekciju prehrane, čak i ako je osoba na posebnom režimu prehrane, teško mršavi, a brzo se deblja.
- Višak masnih naslaga na stomaku (veliki stomak), masne naslage oko unutrašnjih organa (visceralna gojaznost) su jedan od znakova koji prvi ukazuju na mogući poremećaj inzulinska rezistencija.
- Stalna pospanost, posebno nakon obroka uz učestalo zijevanje.
- Kronični nedostatak energije i osjećaj umora i pored obilnih obroka
- Pojava izraslina na koži sličnih bradavicama, ispod grudi, pazuha, na vratu.
- Pojava tamnije boje kože vrata, pazuha i prepone.
- Neredovni menstrualni ciklusi, pojava akni i pojačane dlakavosti kod žena koja je posljedica hormonskog disbalansa koji se dešava ponovo zbog inzulinske rezistencije. Zbog ovog hormonskog poremećaja javlja se sterilitet kod žena i pojava policističnih jajnika.
Mehanizmi inzulinske rezistencije u debljini
Debljina izaziva inzulinsku rezistenciju tako što potiče proces koji se naziva lipoliza u masnom tkivu. Kada se masne stanice zagrade, iz njih se oslobađaju slobodne masne kiseline u cirkulaciji i ove masne kiseline i trigliceridi odlaze u jetru i mišiće. Tako nastaje „masna jetra“ koju najčešće otkriva ultrazvučni pregled.
U isto vrijeme se iz masnog tkiva pretilih osoba pojačano luče proupalne supstance adipokini, što direktno ili indirektno koči djelovanje inzulina.
Stupanj inzulinske rezistencije u jetri srazmjeran je veličini masne infiltracije jetre bez obzira na to koliki je ukupni porast masnog tkiva u tijelu. To znači što masnija jetra – inzulinska rezistencija ima veći stupanj.
Idući članak će biti o liječenju inzulinske rezistencije.
Autorica: Mr sc.dr Gordana Ljoljić Dolić, specijalista fizijatar-nutricionista
