Sve češće u mojoj ordinaciji imam pacijente koji dolaze s dijagnozom inzulinska rezistencija, ali i sve veći je broj pacijentica koje dolaskom na nutricionistički pregled otkriju da imaju inzulinsku rezistenciju. Novogodišnji praznici, sjedenje u kući i manjak fizičke aktivnosti uz bogatu trpezu, kolači i drugi slatkiši, samo su razlog više zašto pisati o temi inzulinska rezistencija.
Što je ustvari inzulinska rezistencija?
Inzulinska rezistencija je poremećaj u metabolizmu organizma čovjeka koji se karakterizira neadekvatnim odgovorom stanica na djelovanje inzulina koji se izlučuje u krvotok preko stanica gušterače. Inzulin je hormon koga luči endokrini dio gušterače koji omogućava ulazak glukoze tj. šećera u stanice, kao i dalji metabolizam šećera. Kada se javi inzulinska rezistencija dolazi do situacije da stanice ne reagiraju na inzulin, nema razgradnje glukoze u krvi i pacijent ima prvo povišen inzulin, a uskoro i povišen šećer u krvi. Sve to za posljedicu dovodi do nastanka hiperinzulinemije, metaboličkog sindroma i na kraju do bolesti dijabetesa. Prije nego što dođe do pojave povišenog inzulina u krvi tj.hiperinzulinemije dolazi do:
- Povišenih vrijednosti triglicerida u krvi
- Visoke vrijednost mokraćne kiseline u krvi
- Ateroskleroze krvnih žila
- Debljine
- Hipertenzije – povišen krvni pritisak veći od 140/90 mmHg
Što se prije dijagnosticira hiperinzulinemija i poduzmu sve mjere da se smanji količina inzulina u krvi i normalizira lučenje inzulina iz gušterače to može spriječiti nastanak dijabetesa. Momenat dok su samo povišene vrijednost inzulina u krvi, a vrijednost šećera u krvi je još uvijek u normalnim vrijednostima, momenat je kada treba reagirati jer se tako može spriječiti nastanak dijabetesa.
Inzulinska rezistencija je jedan od vodećih faktora rizika za razvoj dijabetesa melitusa tipa 2, gestacijskog dijabetesa (dijabetes u trudnoći) i predijabetesa (stanje kod koga je nivo šećera u krvi visok ali ne dovoljno da bi se smatrao dijabetesom).
Koji su uzroci inzulinske rezistencije?
Ne zna se koji je točan uzrok nastanka inzulinske rezistencije. Do sada su rađena brojna istraživanja i može se reći da je u pitanju puno različitih faktora koji sami, ali i udruženi, mogu dovesti do toga da nastane inzulinska rezistencija. Nasljedni faktor je jako bitan i povećava rizik za nastanak inzulinske rezistencije i dijabetesa ili hipertenzije i metaboličkog sindroma. Pored nasljednog faktora tu su i drugi koji često mogu da uvjete nastanak inzulinske rezistencije. Nabrojat ću samo neke od njih:
- Povećanje tjelesne težine s napomenom da je debljanje na regiji stomaka jedan od klasičnih znakova koji upućuju na to da je u pitanju inzulinska rezistencija. Visceralno nakupljanje masnog tkiva u stomaku i nakupljanje triglicerida u nemasnome tkivu, naručitou mišićima i jetri, pridonose razvoju šećerne bolesti tipa 2. Za gotovo 600 gena smatra se da bi mogli biti povezani s nastankom debljine, međutim više o utjecaju gena na debljinu saznat ćemo u godinama koje predstoje jer su brojna istraživanja u toku.
- Ishrana bogata ugljikohidratima, posebno prostim šećerima tj.slatkiši, kolači, pizze, pite dovode do toga da nastane inzulinska rezistencija.
- Sjedeći način života, odnosno smanjena fizička aktivnost. Muškarci s manjom kondicijom imali su 3,7 puta veći rizik za razvoja dijabetesa nego oni koji su bili u kondiciji.
- Unos visokih doza steroidnih hormona duži vremenski period može biti uzrok nastanka inzulinske rezistencije.
- Kronični stres je također faktor koji može uzrokovati inzulinsku rezistenciju.
- Stanje inzulinska rezistencija može uzrokovati Cushingov sindrom (Kušingov sindrom).
- Inzulinsku rezistenciju također može uzrokovati i sindrom policističnih jajnika.
Samo jedan od ovih faktora može dovesti do toga da se javi inzulinska rezistencije, ali kada je više faktora udruženo stanje inzulinska rezistencija je zagarantirano.
Autorica: Mr sc.dr Gordana Ljoljić Dolić, specijalista fizijatar-nutricionista
